فرايند پيشنهادي تدوين منشور زنان

مقدمه

کوشش زنان ايراني براي تغيير وضعيت خود از طريق حضور در حوزه عمومي و استراتژيهاي فردي همراه با تلاشهاي زنان پيشرو براي تغيير ساختارهاي تبعيض آميز حقوقي طي سالهاي اخير به آستانه تازه اي از تحول خواهي رسيده است و آن طرح منسجم و يکپارچه خواسته هاي خود در قالب منشور زنان است.

اکنون پس از ده ها سال مبارزه حق خواهانه زنان پيشرو ايراني ، وقت آن رسيده است که گرد هم آمده و جوهره خواسته ها، راهبردها و روياي آينده اي برابر را در منشوري بر آمده از دل زنان ايراني به رشته تحرير در آوريم.
زنان ايران راهي طولاني در عرصه احقاق حقوق و رفع تبعيض طي کرده اند و مسيري پرفراز و نشيب نيز پيش رو دارند. منشور زنان ، چشم انداز زنان ايران از آينده و سندي بنيادي در باره خواسته‌هاي عمده آنان در شرايط کنوني است.

اولين فراخوان تدوين منشور در تاريخ نوزده دي ماه 1385 توسط 28 نفر از فعالان جنبش زنان منتشر شد و طي آن از گروه هاي متنوع در جنبش زنان دعوت به عمل آمد تا در تدوين اهداف و چشم انداز منشور گرد هم آيند. حاصل اين دعوت تشکيل سه جلسه عمومي مرکب از نمايندگان گروه ها بوده است که طي آن "گروه هماهنگي موقت" انتخاب و با در نظر گرفتن نکات طرح شده در جلسات عمومي، موظف به تدوين پيش نويس فرايند منشور گرديد.
گروه هماهنگي موقت پس از سه ماه کار جمعي، برگزاري 6جلسه داخلي و انجام چهارمباحثه گروهي ، سرانجام پيش نويس فرايند تدوين منشور زنان را آماده ساخته و همزمان با گراميداشت 22 خرداد 86 ، روز همبستگي زنان ايراني؛ متن حاضر را براي نظر خواهي و تصويب نهايي به فعالان جنبش زنان و مشارکت کنندگان در تدوين منشور زنان تقديم مي کند.

*******

"گروه هماهنگي موقت" به اين نتيجه رسيده است که سه عنصر اصلي در فرايند تدوين منشورزنان مطرح است که نيازمند طراحي و برنامه ريزي است. اين سه عنصر عبارت است از:
1- تعريف مراحل تهيه منشور يعني فعاليتهايي که بايد به صورت پيوسته انجام شود.
2- شناسائي اصول حاکم بر نحوه انجام فعاليتها و مناسبات نهادها و گروههاي درگير فعاليت با يکديگر.
3- پيشنهاد ساختار اجرائي ، نهادهاي ضروري و نقش آنها.
تذکر اين نکته ضروري است که فرايند پيشنهادي زير در يک سيستم کاملا تعاملي براساس بازخورد برآمده از ميان گروه‌هاي درگير فعاليت، در هر مرحله قابل بازنگري و اصلاح است:

1- تعريف مراحل تهيه منشور

تدوين منشور از چهار مرحله به هم پيوسته عبور خواهد کرد . اين فعاليت با تدوين ضرورت، هدف و مباني منشور در گام نخست آغاز مي شود، سپس تحليل وضعيت زنان ايران، مسائل و خواسته هاي عمده آنان در دستور قرار مي گيرد. در گام سوم تدوين پيش نويس و سرانجام تصويب آن صورت مي پذيرد. مراحل چهار گانه فوق در زير به اختصار توصيف مي شود:

1-1 تدوين ضرورت، هدف و مباني منشور
هدف از اين مرحله ايجاد توافق بر سر اصول پايه اي طرح منشور و تدوين چارچوب نظري و منطقي براي آن است. در اين بخش بايد به پرسشهايي نظير موارد زير پاسخ داده شود:
• چرا منشور مي نويسيم؟ دليل نياز به منشور چيست؟ چگونه به اين نياز رسيده ايم؟
• هدف و ماهيت منشور چيست؟ اصول پايه اي مورد توافق کدامند؟ افق ديد آن کدام است؟
• کاربرد منشور چيست؟ دامنه موضوعات منشور چيست؟
• سوابق و پيشينه تاريخي طرح منشور چيست؟ مقدمات طرح و بحث در مورد منشور چيست؟ مفاهيم کليدي آن کدام است؟

با وجود اينکه بسياري از اين سئوال ها و برخي از پاسخ ها در جلسات عمومي مطرح شده است، پاسخ دادن به اين پرسش ها ما را به اين سمت سوق مي دهد که قبل از وارد شدن به مرحله پيش نويس بتوانيم يک اجماع عمومي بر سر اصول پايه اي طرح منشور ايجاد کنيم. حاصل اين مرحله با توجه به جزييات عملياتي آن که در پيوست آمده است، سندي خواهد بود تحت عنوان سند ضرورت، مباني و اهداف منشور که در آن توجيه طرح منشور با اتفاق نظر عمومي تبيين خواهد شد.

1-2 تحليل وضعيت زنان ايران، مسائل و خواسته هاي عمده آنان
تحليل وضعيت زنان ايران و خواسته هاي عمده آنان زيربناي تدوين منشور محسوب مي شود. اين تحليل که بايد حوزه هاي کليدي زندگي زنان را در برگيرد و موانع عمده و استراتژي هاي اصلي زنان براي غلبه بر موانع را در حوزه هاي فوق بررسي کند، براساس جمع بندي تحقيقات موجود و در دسترس و همچنين اسناد پايه آغاز مي شود؛ هم زمان با اين جمع بندي، نظرخواهي از فعالان زن و همچنين گروههاي اجتماعي و جغرافيايي صورت مي گيرد و به اين ترتيب اولويت مسائل و موضوعات منشور در آن مشخص مي شود.
تحليل وضعيت زنان از اين رو ضرورت دارد که مي تواند جمع بندي لازم را از دانش و موقعيت موجود در مورد خواسته هاي زنان ايراني به دست دهد تا براساس آن سند نهايي منشور تدوين گردد. حاصل اين مرحله سندي خواهد بود تحت عنوان "سند تحليل مسائل اصلي زنان، وضعيت موجود و چشم انداز آينده" که ضميمه منشور خواهد شد..

1-3 تدوين پيش نويس منشور
پيش نويس منشور تعيين مسائل اولويت دار زنان با استنتاج از گزارش تحليل وضعيت است. دامنه موضوعات مطرح در منشور بر اين اساس شکل مي گيرد. مبحث ديگر در تدوين پيش نويس منشور، اتخاذ رويکرد به مسائل پيش گفته و ارائه راه حلها و خواسته هايي است که به تغيير وضعيت زنان در عرصه هاي فوق منجر مي شود.
به اين ترتيب پيش نويس منشور حاوي دو مبحث کليدي طرح مسائل اولويت دار و راهبردهاي حل مسائل بر اساس خواسته هاي زنان است. حاصل اين مرحله سندي با عنوان "پيش نويس اوليه منشور" خواهد بود.

1-4 تصويب منشور
پيش نويس منشور طي فرايندي که متناسب با شرايط بيروني و دروني آن و پس از طي مراحل پيشين ، تعريف خواهد شد و به تصويب جمع هر چه وسيع تري از زنان ايران خواهد رسيد.

2- اصول حاکم بر فرايند (مراحل کار) تهيه منشور

بر اساس گفتگوهاي جمعي ، ما بر اين اصول توافق داريم که :
أ‌- اعتبار و مشروعيت منشور هم از آرمانها و اصول آن نشات مي گيرد و هم از چگونگي پيشبرد فرايندي که تهيه آن از گامهاي نخست (تدوين مباني) تا گامهاي نهايي (تصويب منشور) طي مي کند.

ب‌- منابع و نيروهاي اصلي که در فرايند تدوين منشور دخالت دارند عبارتند از دانش ، خواسته ها و عامليت فعالان و صاحب نظران زن از يک سو و نگرش ها ، خواسته ها و عامليت گروههاي اجتماعي و جغرافيايي زنان.

ت‌- "فراگيري"، "اجماع سازي" و "مناسبات دموکراتيک" اصولي است که توجه به آنها در فرايند تهيه منشور؛ مشروعيت آن را (از نظر چگونگي تدارک) تضمين مي کند.

منظور از "فراگيري"، تلاش براي گسترده تر کردن هرچه بيشتر گروههاي درگير در تدارک منشور در سطح فعالان و صاحب نظران و همچنين در سطح اجتماعي است.

منظور از" اجماع سازي"، آگاهي رساني و انتقال خواسته هاي گروههاي مختلف به يکديگر، کاهش اختلافات و افزايش وفاق در مورد مسائل عمده و راه حلهاست.

منظور از "مناسبات دموکراتيک" اتخاذ تصميمات کليدي براساس حداکثر تعامل بين گروه هاست.

3- ساختار هاي اجرايي و نهادهاي ضروري

ساختارهاي برآمده از فرايند پيشنهادي به شرح زير است:
گروه هماهنگي موقت: وظيفه آن آماده سازي فرايند منشور به جمع عمومي است و پس از نهايي شدن پيش نويس فرايند منحل مي شود.

جمع عمومي منشور: فروم عمومي فعالان زنان که کار تاييد اسناد آماده شده توسط کميته هاي تخصصي را برعهده دارد.

کميته هاي تخصصي: وظيفه آماده سازي اسناد مندرج در مراحل سه گانه فرايند را برعهده دارند.

شبکه اجتماعي منشور: متشکل از نمايندگان گروههاي اجتماعي و جغرافيايي زنان که در طول فرايند منشور شناسايي مي شوند، شکل مي گيرند، و کار تصويب اسناد تاييد شده توسط جمع عمومي منشور را برعهده دارند.

22 خرداد 1386

نویسنده: گروه هماهنگي موقت
www.meydaan.com