کشورهاي حوزه کارائيب بعد از کشورهاي آفريقاي سفلي دومين نرخ آلودگي به ايدز در جهان را دارا مي باشند. اما تنها يک کشور از ميان کشورهاي کارائيب با نرخ بسيار پائين آلودگي ،يعني ۰.۰۷ درصد( هفت صدم درصد) توانسته است بطور موثري از اين بيماري رهائي پيدا کند، و آن کشور کوباست.

در ۱۵ جولاي سال جاري کوبا در نشستي با همتايان خود از ۱۵ کشور حوزه کارائيب اعلام کرد که قصد دارد با بکار گيري ابتکاراتي ، براي کمک به ديگر کشورهاي حوزه کارائيب جهت مبارزه با ايدز پيشقدم شود و با ارائه داروهاي ( Antiretroviral ) جهت مداواي ايدز زير قيمت بازار، اعزام پزشکان متخصص کوبايي ، آموزش و راهنمايي هاي لازم براي بهداشت عمومي جامعه و عرضه روش هاي پيشگيري و مبارزه با اپيدمي ايدز به اين کشورها کمک نمايد. پيشنهاد کوبا براي کمک در اين زمينه، از طرف ساير کشورهاي کارائيب عملي فوق تصور و بسيار جالب ارزيابي شد.

چرا کوبا توانسته است به اين شکل وسيع از اپيدمي و واگيردار شدن بيماري ايدز جلوگيري نمايد و در امان بماند؟ و به چه علت کوبا در مقامي قرار گرفته است که قادراست تا اين اندازه به ساير کشورهاي حوزه کارائيب کمک رساني نمايد؟- کمک هايي که از طرف کشورهاي ثروتمند مانند ايالات متحده آمريکا اساسا در دسترس اين کشورها قرار نمي گيرد.

در سال ۱۹۸۳ فيدل کاسترو در يک سخنراني در انستيتوي داروهاي مناطق گرمسيري ( Institute of Tropical Medicine ) در کوبا اعلام کرد که بيماري مرموز ( که بعدا به اسم ايدز نامگذاري شد) "بيماري قرن" خواهد بود. از آن تاريخ ببعد، کوبا به سرعت دست به اقدامات لازم از جمله ممنوعيت ورود خون از ساير کشورها و آزمايش و تست خونهايي که بوسيله کوبائي ها اهدا مي شد، زد. کوبا همچنين تست HIV ( ويروس ايدز) را براي آن دسته از گروههاي اجتماعي مردم کوبا، مانند سربازاني که از ماموريت هاي خارج کشور بازگشته بودند و بدين لحاظ بيشتر در خطر کسب اين بيماري بودند، اجباري نمود، ضمن اينکه تاريخچه ارتباط جنسي شخص آلوده به بيماري را هم دنبال و بررسي مي نمودند. به اين ترتيب پس از شناسايي بيماران، از اوايل سال ۱۹۸۶ دولت اقدام به اعزام بيماراني که تست HIV آنان مثبت بود به آسايشگاهها نمود. روش و برنامه کوبا در قرنطينه قرار دادن بيماراني که تست HIV آنان مثبت بود، باعث سرازير شدن سيل انتقادات از جانب گروههاي حقوق بشري بين المللي گشت، که بنظرشان اين نقض حقوق بشر مي آمد.

کوبا در سالهاي آخر دهه ي ۱۹۶۰ و اوايل سالهاي ۱۹۷۰ به شکل زشت و خشني برنامه هاي تعقيب پليسي همجنس گرايان را دنبال مي کرد و از اين رو بدرستي مورد انتقاد قرار گرفته بود ( خود کوبا هم بعدا در انتقاد به خود، اين اقدام را مذموم شمرد). بدين جهت هراسي وجود داشت که در زمينه بحران بيماري ايدز، دوباره آن قضايا تکرار شود ( گرچه اولين بيماران ايدز در کوبا همجنس گرايان نبودند و تنها کساني بودند که از خارج کشور برگشته بودند).

با وجود اين انتقادات، از سوي ديگر آسايشگاههاي کوبا بدليل وضعيت شايسته و مناسب اين مراکز و امکانات بهداشتي بسيار خوبي که براي بيماران تدارک ديده شده بود، مورد تعريف و تمجيد هم قرار گرفتند. در اوايل سالهاي دهه ي ۹۰ کوبا به برخي از بيماران اجازه داد که به خانه برگردند، و در نهايت در سال ۱۹۹۴ هم به بستري کردن اجباري و طولاني اين بيماران پايان داد.

با ايجاد يک سيستم بهداشت عمومي بسيار مقتدر، کوبا قادر شد که تمرکز قابل توجهي هم در زمينه آموزش و مطالعات ايدز پيدا نمايد. در شرايط فعلي، بيشتر بيماران ايدز دوره ي آموزشي سه ماهه اي را مي گذرانند و طي اين دوره به آنها تعليم داده مي شود که چگونه با بيماري خود کنار بيايند و زندگي نمايند و چگونه از داروهاي خود استفاده کنند و سرانجام چگونه از پخش و سرايت بيماري ايدز به ديگران اجتناب نمايند.

در مقابله با تحريم اقتصادي که آمريکا ساليان مديد و طولاني به اين کشور تحميل کرده است و بر اساس آن دسترسي به دارو و وسايل پزشکي از خارج کشور براي کوبا بسيار محدود است، دانشمندان کوبايي از سال ۱۹۹۳ تکيه وفشار خود را براي گسترش داروهاي ( Antiretroviral )، يعني داروهاي درماني مناسب براي مبارزه با ايدز گذاشتند. تا سال ۲۰۰۱ محققين پزشکي و متخصصين کوبايي، دست به ساخت و خلق پنج نوع مختلف از داروهاي Antiretroviral زدند. با احتساب اين، هر کوبايي کهHIV مثبت دارد، بر روي برنامه رژيم دارويي- درماني خاص قرار مي گيرد. از اينروست که کوبا هم اکنون قادر است، داروهاي درماني براي ايدز را در قيمت هاي بسيار نازل و مناسب در اختيار ساير کشورهاي کارائيب قرار دهد.

تا لحظه کنوني، کشورهاي فقير بعلت قيمت هاي سرسام آور داروهاي ايدز که از طرف کمپاني هاي دارويي در ايالات متحده آمريکا و ساير کشورهاي سرمايه داري عرضه مي شود، نتوانسته اند داروهاي مورد نيازشان را فراهم نمايند. بنابراين، عمل کوبا در چيره گي بر اپيدمي ايدز و ساخت و تهيه داروهاي موثر و ارزان در اين زمينه ، علاوه بر اينکه" بادِ غبغب امپرياليسم" را خالي مي نمايد، از سوي ديگر با اين عمل بشردوستانه خود ، کوبا هديه و سهمي شايان توجه به بهداشت بشر در سطح جهاني اعطا مي کند.

به خاطر آوردن داستان غم انگيز و تاسف بار تعقيبات پليسي ضد همجنسگرايان در سي سال پيش در کوبا، انتقاد به تعقيب پليسي و روش هاي خشن توقيف و بازداشت ها را بهمراه داشت، که اين انتقادات را کاملا قابل تعمق وقابل درک مي سازد.

در عين حال امروزه روشن است که بهداشت عمومي کوبا در عکس العملي که به ايدز نشان داده است ، بسيار موفق بوده است. اين قضييه به نحو چشمگيري تفاوت ميان يک جامعه سوسياليستي با يک جامعه سرمايه داري را بيان مي نمايد که : بالاترين اولويت براي ديگري ، ديگران هستند.

اشتياق و علاقه کوبا در مبارزه با گسترش بيماري ايدز و کمک در اين زمينه به ساير کشورهاي فقير، يک نمونه ي پراهميت از همبستگي بين المللي است، در حاليکه تسلط و تصاحب ساير کشورها بهيچ وجه نشانه اي از همبستگي و اتحاد بين المللي را بهمراه ندارد.

منابع مورد استفاده در اين مقاله:

۱- "کوبا در کمک به کشورهاي کارائيب در جنگ با ايدز"، BBC News : ۱۶ جولاي ۲۰۰۴

۲- " کوبا در کمک به کشورهاي کارائيب در مبارزه با ايدز" ، Bellaciao : ۱۶ جولاي ۲۰۰۴، شري فينک

۳- " پزشکان پر انرژي کوبايي متخصص ايدز" ، American Journal of Public Health، مي ۲۰۰۳
هيئت تحريريه مانتلي ريويو ، سپتامبر ۲۰۰۴