اشاره نويسنده: زمانی که با يانار محمد، موسس سازمان "آزادی زنان در عراق"( OWFI) شروع به مکاتبه کردم، اوائل بهار و هنگامی بود که يک ايميل هيجانی از جنيفر فاسولو از کميته "حمايت از حقوق زنان عراقي" دريافت کرده بودم که طی آن جنيفر توضيح داده بود که چگونه OWFI شديدا و سريعا به مبلغی جهت تمديد اجاره يک پناهگاه در بغداد برای زنانی که در خطر قتل های ناموسی قرار دارند، احتياج دارد. در نامه، او قيد کرده بود که ضرورت دارد که چک در وجه او صادر شود تا سريعا بتوانند پول را دريافت نمايند چرا که حواله و دريافت پول از طريق اينترنت طولانی خواهد بود. گرچه که با کارOWFI تا حدودی آشنا بودم، معهذا فاسولو را نمی شناختم، بدين جهت بود که ايميلی به يانار محمد زدم و از او راجع به اين درخواست سوال نمودم. او بيدرنگ مرا مطمئن ساخت که اين پول برای آنان بسيار ضروری است، زيرا بعضی وجوهی که بايد از طرف مسئولين پرداخت می شده، پرداخت نشده است و بدين ترتيب OWFI را بابت پرداخت اجاره ساليانه به مبلغ 3200 دلارجهت پناهگاه برای زنان در مضيقه گذاشته اند. تعجب کردم که چنين مبلغ مختصری چه اندازه برای آنها پر اهميت است، از اينرو سريعا چک را در وجه فاسولو حواله کردم و خوشحالم که توانستم اين مبلغ را برای آنها ارسال نمايم. بعد از آن من با يانار محمد مکاتبه ايميلی خود را ادامه دادم، ما عليرغم اينکه هرگز تا کنون همديگر را ملاقات نکرده ايم و به اندازه نصف دنيا از هم فاصله داريم، اما بسرعت بهم نزديک شديم و دريافتيم که مشترکات زيادی مابين ما وجود دارد. يانار محمد سالهای زيادی در جهت دفاع از حقوق زنان بر عليه رژيم بعثی عراق فعاليت داشته است، او متولد 1960 در بغداد است. در دهه ی 1990 عراق را به مقصد کانادا ترک می نمايد و فعاليت سابق خود را در آنجا ادامه می دهد. بهار گذشته او برای چهار ماه به عراق بازگشت تا بشکل مستقيم با زنان، در عراق تحت اشغال آمريکا کار نمايد. ما در اين گفتگو راجع به سفر اول او، و موقعيت کنونی زنان در عراق، و چيزهايی که او قادر به انجام آنها بوده است، صحبت کرده ايم.
لوسيندا مارشال: لطفا در ابتدا از اهداف OWFI برای ما صحبت کنيد.
يانار محمد: اولين هدف ما دستيابی به برابری زن و مرد است، که راه رسيدن به آن را در داشتن يک قانون اساسی سکولار و جدائی دين از حکومت می دانيم. دومين هدف ما دستيابی به برابری زنان با مردان در همه ی ارگانهای حکومتی و شوراها چه سازمانهای اجتماعی و چه سياسی می باشد. سومين هدف اين است که ، ما احتياج به اين داريم که به حجاب اجباری برای زنان پايان دهيم، بدين جهت يک سری قوانينی لازم است که زنان را در داشتن حق پوشش اختياری ياری نمايد، و آخرين هدف ما هم اين است که به تفکيکات در مدارس پايان دهيم.
لوسيندا مارشال: مهمترين موضوعات، در حال حاضر برای زنان در عراق چيست؟
يانار محمد: اولين مسئله نبود امنيت در زندگی روزانه آنهاست. ديگر اينکه کشور به يک قانون اساسی سکولار نياز دارد که برابری زن و مرد را تضمين نمايد. مثلا در حال حاضر، همانطور که بوضوح اعلام کرده اند، قانون اساسی موقت، با توجه به شرع اسلام نوشته شده است. (قوانين بنيادگرايانه اسلامی). بر اساس اين قوانين برای مثال يک مرد می تواند در آن واحد با چهار زن ازدواج نمايد، و اين نشانگر موقعيت زن در قوانين جاری امروزی که بر اساس شرع اسلام است، می باشد.
لوسيندا مارشال: موقعيت و وضعيت زنان از زمانی که آمريکائيان عراق را اشغال کرده اند، چگونه است؟ آيا وضعيت زنان بهتر شده يا اينکه بدتر از سابق گرديده است؟
يانار محمد: تنها تصور کنيد که در خانه شما يک پنی هم برای خرج کردن يافت نمی شود، در حاليکه شما پنج بچه گرسنه که منتظر غذا هستند در خانه داريد، و مردی که همسر شماست زن دوم و سوم هم دارد و شما هم اجازه نداريد در بيرون از خانه شغلی پيدا کنيد، زيرا که همسرتان فکر می کند که کار کردن زن بيرون خانه غير اسلامی است، آيا زندگی شما بهتر شده است يا بدتر؟ وضعيت برای زنان در سابق هم خوب نبود، اما هم اينک موقعيت آنان از زمانيکه جنگ اتفاق افتاده است ، بسيار بدتر شده است، چرا که سابق حداقل برای زنان کار بود، کارخانجات کار می کردند و به اين جهت زنی که قادر به کاربود درآمدی برای خانه فراهم می کرد، در حاليکه الان چنين چيزی برای آن زنان مقدور نيست. و اگر آمريکائيان ادعا کنند که بيکاری وجود ندارد، بدانيد که اين دروغ بزرگی است. درصد بيکاری حدود هفتاد درصد است و بيشترين تعداد اين بيکاران را زنان تشکيل می دهند. و تنها تصور کنيد که اين مسئله بر زندگی کودکان چقدر تاثير منفی دارد. علاوه بر کودکان مادرها هم هستند که بيشترين آزار را از اين رهگذر می بينند. زيرا که آنها غذای خود را نمی خورند و برای کودکان خود نگه می دارند، يا اينکه هر چه طلا و يا جواهر داشته باشند، برای فراهم کردن غذا جهت کودکان خود بفروش می رسانند.
لوسيندا مارشال: آيا مقامات ائتلاف موقت (آمريکا و متحدين او در جنگ) برای تخفيف موقعيت کنونی تلاشی انجام می دهند؟
يانار محمد: با يکی از مقامات مسئول در وزارت کار و خدمات اجتماعی که توسط آمريکائيها بکار گمارده شده است، گفتگوئی بر سر اين داشتم که هم اکنون هزاران و هزاران زنان بيوه وجود دارند که غالبا با تعداد زيادی کودک، بی سرپرست مانده اند، اين يک وضعيت فوق العاده است که وزارت کار بايد بلافاصله برای آنها مقرری بيمه اجتماعی در نظر بگيرد. اين مقام وزرات کار نگاهی به من انداخت و گفت: "ما می دانيم که چه بايد بکنيم و کی اين کار را انجام دهيم، ما بايد اول يک آمار دقيق از شمال تا جنوب تهيه کنيم، تا ببينيم که چه کسانی شامل دريافت مقرری می شوند. حالا اينجا آمده ای که با ما همکاری کنی يا اينکه مقابله کني"
لوسيندا مارشال: قانون اساسی جديد چي؟ آيا به حال زنان سودمند است؟
يانار محمد:25 درصد حکومت را زنان تشکيل خواهند داد، و فکر می کنم که اين خيلی خوب و عادلانه است اما اين مطالبات اصلی ما را شامل نمی شود. مطالبات اصلی ما اين است که در قانون اساسی برای زنان آنقدر احترام قائل شوند که انان را با مردان برابر به حساب آورند. چه ارزشی دارد حتی اگر 50 درصد شورای حکومتی را زنان تشکيل بدهند، اما قوانين برای زنان حقوق اوليه و احترام اوليه را قائل نباشد. بعضی از احزاب سياسی وجود دارند که کميسيونهای ويژه زنان را در ساختار سازمانی خود دارند و اتفاقا همين سازمانها و کميسيونها مسئول قتل های ناموسی زنان و يا تهيه ی ليست زنانی که بايد بقتل برسند، هستند. بنابراين در نظر ما مشارکت زنان در مسئوليت های سياسی، هميشه اين معنی را نداشته است که آنها قوانينی را برای و بنفع زنان به تصويب رسانده اند.
لوسيندا مارشال: چيزی که همين الان گفتيد، خيلی شوک آور است، آيا ليستی از زنانی که بايد بقتل برسند وجود دارد؟
يانار محمد: کسانی که اين اختيارات در يد قدرت آنهاست، معمولا گروههای ناسيوناليست و يا سران قبائل می باشند. اين قتل ها برای آنها باعث حفظ شرافت خانواده، شرافت قبيله و به نوعی شرف و عزت ملی است. زمانيکه زنی عاشق کسی باشد که نبايد، يا زنی که باصطلاح زناکار است و يا زنی که مظنون به حاملگی از مردی است که شوهر او نيست، محکوم به مرگ است تا عزت و ناموس خانواده حفظ گردد. اين مسئله در همه جای عراق اتفاق می افتد، اما بستگی دارد به اينکه آيا احزاب سياسی آنرا تشويق می کنند يا خير. در سالهای 1990 در منطقه کردنشين شمال عراق، حزب در قدرت نه تنها انجام اين قتل ها را تشويق می کرد، بلکه انجام آنرا هم سازماندهی می نمود.
لوسيندا مارشال: خود حزب اين قتل ها را سازماندهی ميکرد؟
يانار محمد: بله، تعجب آور است، رهبريت اين حزب هم اينک بخشی از طرح و فورمول آمريکائيهاست. رئيس جمهور کنوني، او هم رهبر يک قبيله است، و نخست وزير هم يک عرب ناسيوناليست است، يک بعثی سابق.
لوسيندا مارشال: جدا زبانم بند آمده است، چون واقعا اين چيزها غير قابل تصور است.
يانار محمد: بله، چرا هيچ کس دراين مورد صحبت نمی کند؟ چون صحبت در مورد اين چيزها در عراق حرام و ممنوع است. اگر زنی بر خلاف خواست خانواده خود عمل کند، او در حقيقت از دور زندگی خارج می شود، او در واقع از خاطر همه خواهد رفت، هر کسی که او را می شناخته است، ديگر حرفی در موردش نخواهد زد. اين يک طرف قضييه است، ولی چرا از ديد حقوق بشر کسی با آن برخورد نمی کند، خوب آنهم به اين دليل است که اين گروههای سياسی مورد لطف و التفات آمريکائيان هستند، آمريکائيان در جنگی که بر عليه عراق انجام می دهند، به اينها متکی هستند و آنها را در شورای حکومتی جا دادند و برايشان مهم نيست که اينها حتی اگر هزاران زن را هم بقتل برسانند.
لوسيندا مارشال: اخيرا که شما در عراق بوديد، تهديداتی عليه زندگی شما بعمل آمده بود، ممکن است توضيح بدهيد چه اتفاقی افتاده بود؟
يانار محمد: اين وقتی بود که شورای حکومتی پيشنهاد طرحی را داده بود که بر اساس آن قانون شرع اسلام ورای هر قانونی است و بدين ترتيب قوانين مدنی را هم لغو می نمايد. فی المثل اين بدان معنی است که مرد نه تنها می تواند همزمان چهار همسر داشته باشد، بلکه همه ی حقوق ديگر را در ازدواج دارا می باشد، از جمله حق طلاق و حضانت کودکان و در اين قانون اسلامی حتی حداقل سن ازدواج برای دختران برداشته شده است. برای مثال، يک کودک 9 ساله را می توانند به عقد ازدواج يک پيرمرد 60 ساله در آورند. تحت قوانين شرع اسلام، به زن بايد آموزش داد که تنها زاد و ولد نمايد. بنابراين تبديل قانون مدنی به قانون شرع در واقع پايان دادن به همه حقوق زنان در عراق است.
گروه ما يکی از گروههای بيشماری بود که عليه اين مصوبه که به شماره 137 معروف است، فعاليت کرد. من قويا و بدون هيچگونه مصالحه ای در همه ی تظاهرات و گرد همايی ها آنرا محکوم کردم که اتفاقا از تلويزيونها هم پخش شد و بسياری از مردم اين اعتراضات را شنيدند. عکس العمل های بسيار مثبتی بخصوص از طرف زنان نسبت به اين صحبت ها دريافت داشتم، و اين زنها خوشحال بودند که اين برخورد ها از طرف ما صورت گرفت. در عين حال ايميلی هم دريافت کردم که در آن نوشته شده بود که صحبت های من باعث مشوب کردن جامعه می شود و اين افکار باعث تاثيرات غير اخلاقی بر زنان عراقی می شود و اگر بخواهم که اين عمل را ادامه دهم، آنها مجبورند که تحت قانون شرع اسلام مرا به قتل برسانند.
لوسيندا مارشال: اين بايد خيلی وحشتناک باشد، شما هنوز به کارتان ادامه می دهيد، بايد خيلی شهامت داشته باشيد؟
يانار محمد: بله، شما می دانيد که اين چيزها برای زنان عراقی بمثابه مرگ و زندگی است. اگر من و ديگر زنان عراقی اين اعتراضات را انجام ندهيم، ما به دوران سياهی قدم خواهيم گذاشت، به سياهترين دوره ها باز خواهيم گشت. وقتی که زنان در زندان ها مورد تجاوز قرار می گيرند و يا اينکه در خانه مورد آزار و اذيت واقع می شوند، نياز به افراد شجاعی داريم که صدای خود را رسا کنند و تلاش نمايند که اين فشارها و آزارهايی که به زنان وارد می شود، را برملا کنند.
لوسيندا مارشال: چه اقداماتی می شود انجام داد که بدون در خطر قرار دادن بيشتر زنان عراقي، به آنان کمک کرد؟
يانار محمد: اين موضوع که زنان عراقی در زندانها مورد تجاوز قرار می گيرند، موضوع بسيار وحشتناکی است، اما بايد بدانيد که زنان عراقی اينروزها در خارج از زندان هم مورد تجاوز قرار می گيرند و بقتل می رسند. اولين مسئله اينست که مطمئن شويم که قانون اساسی حقوق زنان را مورد پشتيبانی قرار می دهد و باز تاکيد می کنم که می بايستی قانون اساسی سکولار باشد. خيلی ها شايد ندانند که حتی قوانين مدنی سابق قتل های ناموسی را مورد تشويق قرار می داد، مجری قانون، شخصی را که زنی را به اين دليل بقتل رسانده بود، به زندان نمی افکند، زيرا به اصطلاح شرف و ناموس خانواده بايد حفظ می شد. بنابراين قانون مدنی سابق هم زنان را از اين جنايات در حقشان حمايت نمی کرد. با اينکه قوانين مدنی ظاهرا می بايست در مخالفت با قوانين دينی اين مسائل را محکوم کند، ولی اينها واقعا موضوع آنان نبود. وقتی هم که آمريکائيان وارد شدند، حتی اين بخش از قوانين مدنی را دست نزدند، انها بهيچوجه غم و دلواپسی اين بخش های قانون را ندارند و برايشان هم مهم نيست. برای آنها زندگی زنان عراقی و اصولی قانونی که قتل زنان را تشويق می کند، بهيچوجه مهم نيست و تقدم ندارد.
لوسيندا مارشال: اينرا می دانم که اين يکی از دلايل تلاش های سخت و پی گير شماست که توانسته ايد پناهگاهی برای زنان عراقی که در خطر قتل های ناموسی قرار دارند، باز کنيد، چه جوری قادر بوده ايد که تا بحال اين کار را به انجام برسانيد و چه کارهای ديگری مورد نياز است که بايد در اين راستا انجام شود؟
يانار محمد: ما فعلا موفق شده ايم که يک پناهگاه برای زنان که در معرض خطر اينجور قتل ها واقع می شوند، در بغداد باز نمائيم و در کرکوک هم ما فعلا يک خانه مخفی را ايجاد کرده ايم که تا بحال چندين زن را در آنجا پناه داده ايم و از خطر مرگ رهانيده ايم. در ماه آينده ما يک خانه ای را در کرکوک اجاره خواهيم کرد که رسما پناهگاهی برای زنان خواهد بود، که در اينصورت ما دارای دو پناهگاه خواهيم شد.
لوسيندا مارشال: در سرتاسر عراق شما فقط دو پناهگاه خواهيد داشت که زنان را از خطر قتل های ناموسی نجات دهد؟
يانار محمد: لوسيندا، اين پناهگاهها بوسيله ما در شرايط بسيار سخت و ناگواری اداره می شود. تصور کن که تقبل امنيت اين پناهگاهها چقدر برای ما زنان داوطلب سخت است، هزينه های آن، و بيشتر هم نيروی داوطلبها هست که اين پناهگاهها را می چرخانند. ماهها بود که شنيده بودم که آمريکائيان يک پناهگاهی را برای زنان ترتيب داده اند، و خيلی از زنان می پرسيدند: کجاست، کجاست اين پناهگاه! بعد معلوم شد که آنها در محدوده ای که به محدوده سبز معروف است، يک پناهگاهی ساخته اند، اما "محدوده سبز" محلی است که از لحاظ امنيتی دسترسی به آن تقريبا غير ممکن است و کسی در رويا بايد ببيند که به انجا دسترسی پيدا کند، اگر شما يک زن ُخرد و خمير شده باشيد و زنی باشيد که در معرض تهديد بقتل قرار داريد، اين جای سوال دارد که چگونه می خواهيد به آنجا راه پيدا کنيد.
لوسيندا مارشال: خوب روشن است که چيزی که بيشتر از همه OWFI نياز دارد، بودجه و پشتوانه مالی است تا بتواند که اين پناهگاهها را اداره کند و پناهگاههای ديگری را هم گسترش دهد.
يانار محمد: می دانيد، اينطوری است که، حتی وجوه بسيار ناچيز بر ميگردد و جان زنانی را حفظ می نمايد، ضمن اينکه آلترناتيو ديگری وجود ندارد. تنها تجسم کنيد که يک کشوری در داشتن سر پناه و پناهگاه برای زنان هيچ سابقه ای ندارد، عراق دارای نمونه ای از اين سرپناهها نبوده است و ما بايد همه چيز را از صفر شروع کنيم. اين آن چيزی است که ما در بغداد و عراق در چند ماه گذشته، سعی وتلاش بر انجامش داشته ايم.
لوسيندا مارشال: لطفا نظرت را در مورد انچه که در زندان ابوغريب اتفاق افتاد، با ما در ميان بگذار، راجع به نقش زنان سرباز در اين قضييه و انچه که بر زنان زندانی در زندان گذشته است، شمه ای صحبت کن .
يانار محمد: در آن زندان و زندانهای مشابه ديگر، اتفاقات بسياری افتاده است که همگی بر عليه حقوق بشر و انسانهاست (زمان صدام)، اما مسائل جنسی از اين قبيل نبوده است.
ديگر اينکه شايد تعجب کنيد اگر بگويم که من سربازان زن را در اين جنايات در صف اول قرار نمی دهم، در درجه اول برای اينکه اين بيشتر مردان بودند که اين اعمال را انجام داده اند و در ضمن اين مرا به ياد آن ذهنيت مذهبی می اندازد که هر چيز بدی که اتفاق می افتد، تلاش بر اين است که زنان را مقصر آن اعلام کرده و آنان را سرزنش نمايند. درست مثل قتل ناموسی است، اين در واقع جاودانی ساختن " تنفر از زن" می باشد، وقتی که شما در عوض قربانيان را سرزنش می کنيد. تحت قوانين مذهبی و اسلام سياسی و همينطور سرمايه داري، هر جا که نگاه بياندازيد، قوانينی که موافق زنان باشد، ديده نمی شود.
لوسيندا مارشال: بنظر می آيد که اشغال عراق، مشکلات فراوانی را توسط آمريکا پديد آورده است، بهترين عملی که در شرايط کنونی می توان دنبال کرد، چيست؟
يانار محمد: اين نظر خوبی است که سربازان سازمان ملل متحد جايگزين ارتش آمريکا شوند. ارتش آمريکا بايد بلافاصله خاک عراق را ترک کند، و نيروی صلح سازمان ملل متحد بايد بلافاصله جايگزين آنها شود. سپاه صلح سازمان ملل بيشتر صلاحيت دارد که در شرايط بعد از جنگ، و در مقابل مسائل مربوط به حکومت و مسائل سياسی کشور، حالت بی طرفی را رعايت کند. ما مايل نيستيم که آمريکائيان ديگر بهيچوجه برنامه خود را به ما تحميل کنند. کاری که آنها انجام می دهند، اينست که عقب افتاده ترين گروههای سياسی را برای ما به "طلايه داران" تبديل نموده اند، خواست های سياسی خود را به ما تحميل می کنند، چيزی که غير قابل تحمل است. برنامه و هدف آمريکائيان در طرفداری و مساعدت به بعضی گروههای سياسی و برتری دادن آنها نسبت به ديگران، ما را برباد ميدهد، و بخصوص زنان را.
لوسيندا مارشال: برنامه ی بعدی شما چيست، آيا قصد بازگشت دوباره به عراق را داريد؟
يانار محمد: بله، ولی اول می بايستی برای کاری که آنجا انجام می دهيم، پول جمع آوری کرد. در چند ماه گذشته ما دفاتر متعددی را باز کرده ايم، که بعضی را قادر بوده ايم اجاره اش را تامين کنيم، بعضی از دفاتر را هم در منازل فعالين مان تاسيس کرده ايم، به اين جهت ما به پول جهت اجاره اين دفاتر نيازمنديم، در عين حال برای انتشار گسترده روزنامه امان هم نياز به پول داريم و خوب طبيعی است که ما کمک بيشتری جهت اداره پناهگاهها نياز داريم. اما در واقع يک احتياج مبرم ديگر هم داريم و آن اينست که يک پايگاهی برای زنان فعال بسازيم، آنقدر مستحکم تا ديگر نتوانند ما را به حاشيه برانند.
يادداشت نويسنده: OWFI دارای وب سايتی است با آدرس زير، در عين حال اهدا پول از طريق ِسرور های امن امکان پذير است :
www.equalityiniraq.com
لوسيندا مارشال
Awakened Women
برگردان الميرا مرادی
Elmira2211@yahoo.ca
دوشنبه ٨ تير ١٣٨٣ – ٢٨ ژوئن ٢٠٠۴
