از اوان كودكي به ما مي آموزند كه دنياي زنان با مردان متفاوت است و زنان را به دنياي مردان راهي نيست ،مردان موجوداتي قوي،استوارو شكست ناپذيرند كه در جريان زندگي به خوبي قادرند در برابر مشكلات ايستادگي كنند و راه چاره اي بينديشند،اما زنان موجوداتي احساساتي،شكننده و ضعيفند كه موجوديت آنها تنها در كنار يك موجود قوي به تحقق مي پيوندد و اين نگرشهاي عاميانه به آنجا ختم مي شود كه امروزه هم در قانون و هم درحيطه نگرشهاي اجتماعي با دو حوزه متفاوت از يكديگربراي زنان و مردان مواجه هستيم،مردان در حوزه اجتماعي براساس قابليتها و توانا ييهاي فردي داراي پايگاه و ارزش اجتماعي مي گردننددر حاليكه زنان تنها از طريق نقشهاي كليشه اي و وابستگي به مردان داراي هويت خانوادگي مي شوند،ودر عين حال بسياري از حقوق خود را از دست مي دهند.
زن ايراني هم از اين قاعده مستثني نميباشد و تحت سلطه انواعي از كليشه هاي جنسيتي قرار مي گيرد كه از كودكي به او آموخته اند.
در طول دوران قبل از دبستان و بعد از آن كودكان ما با سيلي از كتابها و داستانهاي به ظاهر شيرين روبرو هستند كه كليشه اي ترين و تلخ ترين نقشها را به كودكان آموزش مي دهند و آنان را براي پذيرش نقش مردانگي و زنانگي آماده مي كنند.
با توجه به تحقيقاتي كه انجام شده است در بيشتر داستانها و كتابهاي كودكان پيش دبستاني پسرهانقشهاي با ارزش، كنجكاوانه و فعال را ايفا مي كنند و معمولا تعداد آنها در انجام فعاليتها بيش از دختران است ،و هر جا كه نامي از دختران برده شده است يا از آنها به عنوان فردي منفعل ياد شده است يا اگر فعاليتي براي آنان قائل شده اند از نوع پخت وپز و يا نظافت منزل بوده است.
به نظر فمنيستهاي ماركسيست كاركرد اصلي نظام آموزشي تو.ليد نيروي كاري لايه بندي شده سازگار است .آنان به همين نحو نشان داده اند كه مدرسه تقسيمات جنسيتي را باز توليد ميكند و دختران را نه تنها براي جايگاهشان در نيروي كار بلكه براي تقسيم كار جنسي نيز آماده مي سازد.
گيدنز در كتاب جامعه شناسي خود متذكر مي شود كه داستانهايي كه به ويژه براي دختران نوشته اند اغلب خالي از ماجراجويي نيستند،اما اين ماجراجويي معمولا به شكل دسيسه و توطئه چيني جلوه گرمي شوند.
به نظر دلا مانت اسباب بازيها،تصويرها،بازيها و كتابها كه كودكان را احاطه كرده اند به شدت جداگانه و از نظر جنسيتي متفاوت هستند.او معتقد است كودكستانها براي مقابله با كليشه هاي جنسيتي كه كودك از پيش در ذهن دارد كاري نمي كنند.
آنچه كه مهم است باز توليد فرهنگي از طريق اين كتابها مي باشد،شيوهاي كه نابرابري اجتماعي و اقتصادي را دائمي مي كند.دخترهايي كه در عين مهارت كامل در انجام فعاليتهاي ورزشي هميشه در ادبيات كودكان با الگوهاي آرماني دختري ضعيف و ناتوان و بي استعداد روبرو مي شوندنمي توانند از سردرگمي و يا نگراني رهايي يابند زيرا كه نمي دانند خود را با چه الگويي منطبق سازند (1).
اين تفاوتها ي جنسيتي تنها محدود به دوران كودكي نمي شود بلكه به يك فرد در تمام طول دوران تحصيل پيوسته هشدار داده ميشود كه تنها در چارچوب نقش زنانه ومردانه مختص به خودش عمل كند،در نتيجه با توجه به اين جامعه پذيري مستمر و طولاني يك فرد در آينده يعني هنگامي كه وارد عرصه كار و زندگي مي شود تحت تاثير عقايد كليشه اي يا به عنوان يك زن ستمديده و از خود بيكانه ومطيع به زندگي ادامه مي دهد و يا به عنوان مردي مبتكر و خلاق.
زمانيكه فرزندان ما توانايي تشخيص و مبارزه آگاهانه را ندارند و هر آنچه را كه محصول تخيل بزرگسالاني است كه خود قرباني جامعه آلوده به تبعيض هستند را به او آموزش مي دهيم او مي پذيرد كه رفتارش را بايد منطبق با ارزشهايي سازد كه والدينش حفظ و انتقال آنرا ضروري ميدانند.
حال مهمترين اقدام عملي براي حل مشكل آموزشي كليشه زدايي است و اولين گام براي رفع هر گونه كليشه زدايي آن است كه تمام آن چرا كه تا كنون موجود بوده است باز نگري كنيم.
بهتر آن است كه تبعيض هاي جنسيتي و نقشهاي از پيش تعيين شده براي دو جنس از متون آموزشي حذف گردد كه البته با حضور تشكلهاي مستقل زنان و مشاركت مردمي در برنامه ريزي هاي آموزشي بايد صورت گيرد..

همچنين ايجاد دوره هاي آموزشي براي معلمان ،مربيان و والدين و تطبيق موارد آموزشي با شيوه هاي نوين و بين المللي،تدوين قوانين و اقدامات ويژه براي مقابله با ايجاد نگرشهاي جنسيتي در نهادهاي آموزشي و فرهنگي،تشويق دختران به مشاركت و فعاليت در تمام عرصه هاي اجتماعي ،تغيير نگرش خانواده ها نسبت به فرزند دختر و يا پسر و تجديد نظر آنان در نقش ها و كليشه هاي سنتي خود،و…… از جمله مواردي هستند كه بايد توجه لازم به آنها مبذول شود.
همچنين لازم است تا سياست گذاران آموزش و پرورش با توجه به كليه نيازها و اصلاحات فرهنگي تغييرات لازم را در كتابهاي آموزشي ابجاد كنند تا كودكان از دوران اوليه زندگي با حقوق و وظائف خود آشنا شوند تا در آينده اي نه چندان دور بتوانندجامعه اي متعادل و سالم و دور از هر گونه تبعيض و تفاوتي را به وجود آورند.

1.بلوتي-النا جانيني-اگر فرزند دختر داريد-ترجمه محمد جعفر پوينده-تهران نشر ني